EDEBIÝATA DÜŞÜNMEK
Şüdügär meýdanyň gyrasynda
otyryn. Toprakdan başga hiç zatda gaýtalanmaýan, hoştap ys gelýär. Ondan bir
gysymyny alyp çalaja ýokaryk okladym. Ol ýere siňen ýaly bolup gitdi.
Gurbannazar şahyr ýadyma düşdi.
“Meni tohum kimin ýygnar bu toprak...”
“Ölüm näme? Tebigata
garylmak...”
Keýpsiz yza çekildim. Usullyk
bilen ýerimden turdum. Dyzlarymyň agyrysy ýene bildirýär. Yzyma bir ädim ätdim.
Ýüzümi oba tarap öwürdim. Obam elimden çeken ýaly boldy.
Öýe gelip kitaplara, başynda
köp oturýan kompýuterime seretdim. Olar meni özüne çagyrýardylar. Magtymgulynyň
kitaby...
“Ajal ýakaňdadyr, mydam
hemdemiň...”
“Topraga bulan köňlüm...”
“Gylça jana gyzyl teni gabyr
bil...”
Özümi lampa aşak goýberdim.
Agtygym gapydan girdi.
-
Ata, ýadap
geldiňmi? Men-ä küşt oýnaýaly diýjek boldum.
-
Oglum, soň oýnarys.
-
Çaý getiräýeýin,
ata?
-
Bar, şeýtsene oglum...
Ol derrew öňümde bir çäýnek çaý
goýdy. Çaýymy guýnaýyn diýsem, oňa tarap elim uzanok. Muny aňan ýaly agtygym
çaýymy guýup berdi. Bir ýerden eneleri geldi, bir ýerden gelinler. Geleniňem
ýanymdan aýrylasy gelenok. Tüýs gerekli wagty iki owurt çaýam jana tenekar
eken. Men töweregimdäkileriň bolşuna ýylgyrdym. Ýylgyranymy görüp olaram
rahatlandylar. Depämde aýlanan ajal meni däl-de, olary has gaty gorkuzan ýaly.
“Säher bilen şäherime çykýaryn,
Ol Günden däl, ol ýüzlerden ýap-ýagty.
Köçelerem ýagty aýna mysaly,
Agşam ýagyş ýagdy, juda köp
ýagdy...”
“Erbet bor bu baglar geçse
deňiňden,
Bu ýagyşlar seniň üçin ýagmasa.
Bagy iki ýana bulanda tupan,
Zerur çygy gül ýüzüňe
degmese...”
Aňymda goşgy setirlerimi aýlap,
özümi iki ýana oklap duran ýaly boldum. Edebiýada beýle baglanmak dogry däl ýaly.
Emma ýürek dogrusyna, ýalňyşyna bakyp durmaýar. Baglandyňmy diýmek ol seniň
üçin dogrudyr. Şüdügär meýdany göreňde dyzlaryň ysgyny gaçyp, soň öwrenşenje
obaň eliňden çekip biler. Bagdan syçyran, ýüzüňe degen çygyň “mylaýym, ýakymly”
däl-de, “zerurdygyna” düşünersiň. Ýogsa çyg nire, zerurlyk nire? Gurbannazar
şahyr şol setirini ýazýarka çygyň zerurlygyny başyndan geçiren ýaly bolup dur.
Edil özüni topragyň tohum kimin ýygnajagyny bilişi ýaly. Belki, munuň sebäbi şahyryň
ýazýan setirlerine tutuş durky bilen berilmeginiň netijesidir. Okyjam şol
setirleri şahyra ýüregi bilen ynanyp okaýar. Ony ýüregine gaty ýakyn kabul
edýär.
Belki-de şeýle eserlerden
ýüregiňi goramalydyr? Başarsaň olary okamazlyk, okaýsaňam ýüregiňe beýle ýakyn
kabul etmezlik dogrudyr? Kitap uran diýmeýärlermi näme? Gelen bu netijämden
utanyp gitdim. Hernä töweregimi gurşanlar rahatlanyp, ýanymdan gidipdiler.
Oskar Ualdyň eserindäki Darian Greýiň öz portret suratyny pyçaklaýşyny ilkinji
gezek okamdaky tisginip gidişim ýadyma düşdi.
Kitaplar özlerine beriljek baha
garaşýan ýaly tekjede nobata durlar. Olar bolmadyk bolsa, tisginmezdimem,
şüdügär meýdanam bolanja ysgynymy almazdy. Oňa derek men kim bolardym?
Edebiýadyň täsirine düşmedik, diňe öz şatlygyny bilýän, hiç zatdan many
gözlemänsoň, dirikä zerur çyg ýüzüne degmedik bigäne bolmazmydym?
“Hakyky teatr köpçüligi halk
derejesine göterýär”. (Tomas Mann). Hakykatdanam hakyky teatr sahnasyna tomaşa
edip çykan köpçülik özünde uly üýtgeşmäni duýýar. Hakyky edebiýady okanam
şeýle. Gowşak eser döredip onam köpçülige hödürleýän, diňe özüniň abraýyny
gaçyrman edebiýadyňam mukaddeslige zeper ýetirýär. Başymy sypan gowşajyk
eserden, ýüregime sanjylyp, tisginmäge mejbur eden eser has gymmatly dälmi
näme?!
Şeýdip, başyna geçsem ýazaryn
diýip ýören zadym bu günem ýazylman galdy...
Teswirler (0 sany)
Teswir ýazmak üçin içeri girmegiňizi haýyşt edýäris.